ى ye 
یِیین
یِیین = سریع، تُند، با سرعت yeyin
آروات یاریم
آروات یاریم (تحت اللفظی: نیمه خانم) = به دختر بچه هائی گفته میشود که (اغلب قصدا و به شوخی) ادای خانم ها را در می آورند. arvat-yarım
یِیین
یئیین = سریع، باسرعت، تند. yeyin
دده ن یاخچی، ننه ن یاخچی
دده ن یاخچی، ننه ن یاخچی = (تحت اللفظی: پدرت خوب، مادرت خوب) زمانی به کار برده میشود که بخواهند کسی را «سرِ عقل بیاورند» تا از عصبانیت و رفتار غیر منطقی دست بردارد. dädän yaxçi, nänän yaxçi
یئر به یئر
یئر به یئر، یئر به یئر ائله ماخ، اولماخ = جابجا، جابجا کردن، جابجا شدن (وقتی هر کس و هرچیز در جای خود قرار میگیرد). yer-bä-yer, yer-be-yer (elämax, olmax)
یاهالماخ
یاهالماخ (یاهالماق) = دچار اشتباه شدن، اشتباه کردن. یاهالتماخ = کسی را (دانسته یا ندانسته) دچار اشتباه کردن. yahalmax (yahalmaq, yahaltmaq, yahalmaq)
یِیخالاماخ
یِیخالاماخ= دهان، لیوان، ظرف یا چیز دیگری را آب کشیدن، با آب یا مایع دیگری تمیز کردن، مثلا بعد از شستن ظرفی با مایع ظرفشوئی، آن را آب کشیدن تا کاملا تمیز و از آثار صابون (یا در دهان از آثار غذا) تمیز شود. yeyxalamaq (yeyxalamax)
تازا یونجا
تازا یونجا ائششگه باش آغریسی گتیره ر = اگر به خر یونجه تر و تاره بدهی، سردرد میگیرد. Taza yonca eşşäyä baş ağrısı gätirär.
هامّی یاتیپ، جیتدان اویاخ Hammi yatıp, citdan oyax
هامّی یاتیپ، جیتدان اویاخ = همه خواب هستند جز «جیتدان» که بیدار است (از قصه ها). به کسانی گفته می شود که شب هنگام کم یا دیر وقت می خوابند.
هامّی یاتیپ Hammi yatıp
هامّی یاتیپ، جیتدان آییخ (آییق) = همه در خواب هستند، تنها «جیتدان» بیدار است. (معنا و شخصیت داستانی «جیتدان» هنوز روشن نشده است). وقتی میگویند که در خانواده یا گروهی همه خوابیده باشند، اما تنها یک نفر بیدار باشد. به و یا در باره آن شخص بیدار گفته میشود. Hammi yatıp, Citdan ayıx
یودی آریتدی yudi, arıtdi
الف ضمن صحبت مرا «یودی آریتدی» یعنی انواع و اقسام خطاکاری های مرا، معایب مرا شمرد و گذاشت کنار. معنی تحت اللفظی این اصطلاح «(مرا) شست و پاک کرد» است.
یاغا، بیته
یاغا، بیته = اگر (باران) ببارد، خواهد روئید. منظور آن که اگر بخت یاور شود و باران ببارد، محصولی عاید خواهد شد. اکثرا به این معنی به کار می رود که عاقبت کار هنوز معلوم نیست و بسته به تصادفات و بخت است. Yağa, bitä.
یووخ
یووخ (یو-ووق)= به معنی یاخین، نزدیک (در لهجه اورمیه)
یاخینا گلمه
یاخینا گلمه یانیرام، اوزاغا گئتمه دونورام=زیاد به من نزدیک نشو که مرا می سوزانی، زیاد از من دور نشو که سردم می شود.
دیلی یانان
دیلی یانان، یوغوردی پوفلییه پوفلییه ییه ر: کسی که زبانش سوخته، حتی ماست را فوت میکند و بعد میخورد، به معنی اینکه اگر کسی از نتیجه یک کار ضرری دیده باشد، دفعه بعد قبل از اینکه چنین کاری انجام دهد ده بار فکر میکند که آیا این کار درست است یا نه.
یوققوش
یوققوش = اؤزو یوخاری (سربالایی) یئر.
یددی عباسی لیق توتون
یددی عباسی لیخ دان چکیر – توتون هفت عباسی میکشد. منظور اینکه اعیان است. توضیح: توتون چپق که قدیم الایام میکشیدند ارزانش سه عباسی و مرغوبش هفت عباسی بود (هر عباسی = یک ریال).
یارا وار
یارا وار باغلارلار، یارا وار داغلارلار – زخم هایی هست که می بندند ( میپوشانند ) تا خوب شود و در مقابل زخم هایی هست داغش میکنند تا خوب شود.
بو حنا
بو حنا (خینا) او حنالارا بنزه مز – این حنا از آن حنا ها که میشناسی نیست!
یاخینا گلمه
یاخینا گلمه اییین گلیر ، اوزاغا گئتمه جانیم چیخیر – نزدیک نیا که بو میدهی، دور نرو که دوری ات مرا از پا در میاورد.
یومورتا…
یومورتاسیندان چیخمامیشدان باش یاریر – از تخم مرغ بیرون نیامده سر مردم را میشکند.
یئر برک اولاندا
یئر برک اولاندا ئوکوز ئووکوزدن اینجی یر – زمین که سفت باشد گاو از گاو می رنجد.
یاغ یؤغورتداندی
یاغ یؤغورتداندی،یؤغورت یاغدان – کره از ماست بعمل اید و ماست از کره.
یاس ییه سی
یاس ییه سی اوغونوب، یاسا گلن اوغونمییپ! – صاحب عزا آرام شده، مهمانی که به عزاداری آمده ول کن نیست! نظیر: کاسه داغ تر از آش.
یازان سن
یازان سن، پوزان سن، کیم دییر یالانسان! – منظور اینکه خودت مینویسی و خودت پاک میکنی یعنی اختیار همه چیز در دست توست حالا چه کسی میتواند بگوید که دروغ میگوئی و حق بجانب تو نیست؟!
یارانین قانی
یارانین قورویار قانی، گینه قالار قاسناغی،. نظیر مثل فارسی: زخم به گردد ولی ماند نشانش سالها.
یاخینداکی علف
یاخینداکی علف ، اوزاخداکی آرپادان یاخشیدیر(و یا:اوزاق یئرین آرپاسیندان ، یاخین یئرین سامانی یاخشیدیر) – نظیر: سیلی نقد به از حلوای نسیه.
یاغیشدان دولویا
یاغیشدان قورتولوپ دولویا دوشدوک – نظیر: از چاه درآمده توی چاله افتادیم.
یانسین چراغی
یانسین چراغی، گلسین ایشیغی – چراغش روشن باشد، نورش بر دوام باشد.
یای وار ، قیش وار
یای وار ، قیش وار، چوخ ایش وار – تابستان هست ،زمستان هست ، کار زیاد است. منظور اینکه این کار طول خواهد کشید.
یئدیلر ایچدیلر
یئدیلر ایچدیلر، مطلبه یئتیشدیلر – نظیر: قصه ما به سر رسید کلاغه به خونه اش نرسید.
یاز بوزا
یاز بوزا قو ی گونه = بنویس روی یخ بگذار جلوی افتاب – کنایه از اینکه :این طلب و پول تو قابل وصول نیست . فرستنده: ح – فيس بوك
يابويا تيمار
یابویا تیمار ایلسن شیللاغ آتار – ترجمه: اگر یابو را تیمار کنی جفتک میاندازد!
ياتار ياتار باشى شيشر
یاتار یاتار باشی شیشر دوراندا بیتین آختاری – اتی وئره ر پیشیگه، قونشونون ایتین آختاری.
ياتان اؤلمز
یاتان ئولمز، یئتن ئولر – نظیر: اجل گشته میرد نه بیمار سخت.
یاتان آردینجا اوياخ اولماسين؟!
یاتان آردینجا اویاق اولماسین؟! ترجمه: مبادا شخص بیداری بدنبال شخصی باشد که در خوابست؟!
يا حسن كچل، يا كچل حسن
یا حسن کچل یا کچل حسن – به معنای: این و آن فرقی نمیکند.
یاخشی اوردووی یئللندیرمیسن
یاخشی اوردووی یئللندیرمیسن، اگر باغبان امرود وئره (ریاحی) – نظیر: کار از استاد میترسد (رومی).
ياغاندا ايچ
یاغاندا ایچ، کسنده یات – نظیر: نم نم باران به میخواران خوش است.
یاغلی الوویچك
یاغلی الووی چک ئوزگه لرین باشینا – این دست چربت را بر سر دیگران بکش. نظیر: این شتر را جلوی منزلی دیگر بخوابان.
یاغلییدی، پیشیک آپاردی
یاغلییدی، پیشیک آپاردی – چربی بود گربه برد. نظیر: لولو برد.
ياغماسان دا، گورولدا
یاغماسان دا گورولدا – حتی اگر نمیباری لااقل غرشی کن!
يامان گونون عمرى
یامان گونون عمری آز اولار – عمر روزهای بد کوتاه است.
يامان يرده ييخيلديم
یامان یئرده ییخیلدیم توتمادی یاد الیمدن / فلکین داد الیندن اولمادیم شاد الیندن.
يا مجتهد، يا مقلد
یا مجتهد اول یا مقلد – یا مجتهد باش و یا مقلد. نظیر: چون پیمبر نئی ز امت باش.
يا موسى…
یا موسی، کتکی ده یئدون شیر برنجی ده – یا موسی، هم کتک را خوردی و هم شیر برنج را – روزی که حضرت موسی برای مناجات به طور رفته بود از حضرت باریتعالی پرسید که من امروز ناهار را چه خواهم خورد؟ جواب شنید: شیر برنج خواهی خورد! حضرت موسی بمنظور اطمینان خاطر که… ادامهٔ مطلب ›
یانان یئرده اوت بیتمز
یانان یئرده اوت بیتمز – در شوره زار علف نروید. نظیر: زمین شوره سنبل بر نیارد / در او تخم عمل ضایع مگردان.
یانان یئردن توسّی چیخار
یانان یئردن توسّی چیخار (مراغی) – دود از آتش خیزد.
یاندیغیندان یارما دارتیر
یاندیغیندان یارما دارتیر – نظیر: حسود را چه کنم کو ز خود به رنج در است.
امثال و لغات ترکی آذری 
آخرین نظر ها