طرز کاربرد این سایت About

بسیار خوشحالم که سایت «امثال و لغات ترکی آذری» که در خرداد ماه 1392 آن را راه اندازی کرده و به نوشتنش شروع نمودم، تقریبا تکمیل شده است. تا کنون بیش از 3500 ضرب المثل و لغت جالب در این سایت جمع آوری شده است.

این سایت از دو دسته عبارت است: ضرب المثل ها و اصطلاحات ترکی آذری ایران که در مجموعه «همه امثال و اصطلاحات» جمع شده و دسته «همه لغات» که در آنجا تا جایی که از دستمان بر می آید، لغات «ناب» ترکی آذری ایران را که معمولا در فرهنگ لغات استاندارد ترکی آذری نمی توان یافت، به تدریج جمع آوری می کنیم.

بخش (هنوز) کوچک این سایت عبارت از لغات «ناب» ترکی آذری ایرانیان است، یعنی واژگانی که محلی و منطقه ای است، احتمالا شاید هم کهنه شده و از چرخه کاربرد بیرون آمده و یا ویژگی اش این است که در شهرها و شهرستان های دیگر آذربایجان هیچ و یا به این صورت کاربرد ندارد. آشکار است که تکیه ما در اینجا بر واژگانی است که در آذربایجان ایران کاربرد داشته و یا هنوز دارد و نه آذربایجان قفقاز و ترکیه. بنا بر این بعید است که این واژه ها را در فرهنگ لغات و یا سایت های این دو کشور پیدا کنید. خوانندگان علاقمندی که از روستا و یا شهر محل اقامت کنونی و یا کودکی خود لغات جالبی به یاد دارند و یا هنوز در زندگی روزانه به کار می برند می توانند با ارسال این لغات به نشانی این سایت و یا ذکر آن در صفحه مخصوص «فیس بوک» در غنی تر کردن این بخش کمک شایانی بکنند.

و اما بخش بزرگ تر و دوم این سایت عبارت از امثال یعنی ضرب المثل ها و در ضمن تا حدی اصطلاحات رایج در ترکی آذری ایران است. اکثر امثال این سایت از کتاب مرحوم علی اصغر مجتهدی و بقیه امثال وهمچنین اصطلاحات از منابع دیگر است.

کتاب «امثال و حکم آذربایجان – ترکی دیلینده مثللر» اثر مرحوم  علی اصغر مجتهدی با کوشش جناب سیروس قمری در سال 1334 شمسی در تبریز چاپ شده بود. این کتاب عبارت از حدود 2000 مثل وسخنان و اشعار حکیمانه به ترکی آذری ایران است. بخش بزرگی از این امثال را با کمی آسانتر کردن املا، در اینجا پیاده کرده ایم. بقیه را دوستان و علاقمندان بطور شخصی، از طریق همین سایت و یا فیس بوک فرستاده اند که در اینجا ثبت شده است.

این کار را ابتدا در صفحه «تورکی مثللر» فیس بوک شروع کردیم. آن صفحه هم هنوز پابرجاست.

خواهش من آنست که دوستان و علاقمندان به فرهنگ ترکی آذری مثل ها، اصطلاخات و یا لغات نابی را که میدانند و اینجا نیست به این سایت بفرستند و یا خودشان در صفحه فیس بوک درج کنند تا ما از آنجا گرفته به این سایت وارد کنیم.

شادروانان  بولود قرا چورلو (سهند) و محمد علی فرزانه نیز چند صد ضرب المثل ترکی آذری را با صدای خود در چند کاست صوتی جمع کرده بودند. اکثر این ضرب المثل ها در مجموعه مرحوم مجتهدی موجود بودند. اما کوشش کرده ایم بخش اعظم ضرب المثل های این کاست ها را که در منابع دیگر نبودند نیز به این مجموعه علاوه کنیم.

این سایت در عین حال ادای احترامی است به آقایان مجتهدی، فرزانه و قراچورلو.

جناب حاج علی اصغر آقای مجتهدی، پسر عموى پدر من که ما «میرزا علی عسگر عموغلی» می نامیدیم، سال های طولانی برای جمع آوری این امثال زحمت کشید. ایشان در سال 1284 در تبریز متولد شده، بعد از تحصیل در فرانسه به موطن خود برگشته و در بانک ملی تبریز مشغول به کار گشتند. سال فوت مرحوم 1351 در تبریز بود.

مرحوم محمد علی فرزانه نویسنده یکی از اولین گرامر های ترکی آذری در ایران بنام «مبانی دستور زبان کنونی آذربایجان» بود که در سال های 1340 منتشر شد.

مرحوم بولود قاراچورلو متخلص به سهند شاعر منظومه معروف «سازیمین سؤزی» بود که در سال 1358 ش فوت نمود.

با احترام

عباس جوادی

چند توضیح در مورد طرز استفاده از این مجموعه:

این وب سایت دارای بیش از دوهزار و پانصد مثل ترکی آذری ایران است و تعداد روزافزونی واژگان و اصطلاحات ترکی آذری ایران است که معولا در فرهنگ های لغات ترکی یافت نمی شوند. در واقع این سایت از دو بخش عبارت است: یکم: ضرب المثل ها و دوم: لغات و اصطلاحات جالب و نایاب ترکی آذری که  از طریق ثبت آنها در این سایت کوشش به حفظ آنها می کنیم.

برای یافتن هر ضرب المثل و یا لغت و اصطلاح در این سایت سه راه مختلف وجود دارد.

(1) اگر آن لغت یا یکی دو لغت از آن اصطلاح یا ضرب المثل را می دانید، آن را در قوطی «جستجو» وارد کنید.

(2) در فهرست الفبایی سایت

روی حرف نخست لغت یا ضرب المثلی که جستجو می کنید، کلیک کنید تا لغت یا مثل مورد نظرتان را بیابید.

(3) راه دیگری هم هست. تمام این سایت بر پایه الفبای فارسی-ترکی دسته بندی شده، یعنی از «الف» تا «ی» هر حرف یک دسته را تشکیل می دهد و هر دسته به طور جداگانه در صفحه اصلی سایت معین شده است. یعنی مثلا «ب» یک دسته و یا «ز» یک دسته بندی دیگر است و غیره. طبق حرف نخست لغت یا اصطلاح و ضرب المثلی که جستجو می کنید، به دسته آن حرف بروید و لغت یامثل مورد نظر را در آنجا جستجو کنید.

(4) و اما راه چهارمی هم که پیشنهاد می کنم این است که اگر لغت، اصطلاح یا ضرب المثلی را که جستجو می کنید، در اینجا نیافتید، آن را از طریق قوطی «تماس» یا در صفحه فیس بوک ما بنویسید و بفرستید تا آن را وارد سایت بکنیم.

در ضمن از نظر املا، در بعضى كلمات حروف ت-ط، ز-ض-ظ، س-ص-ث قابل تعويض هستند. مثلا در گذشته كلمه «سون» به معناى «آخر، آخرين» را با صاد مي نوشتند، همچنانكه تهران را با ط مي نوشتند. بنابراين اگر كلمه اى را كه با يكي از اين حروف قابل تعويض مي جوئيد پيدا نكرديد، تحت حروف ديگر هم جستجو كنيد. به همين صورت آواهاى «ئو» يعنى آواى اول «اؤزوم» و یا «ئوزوم» بمعناى خودم و «اوزوم» به معناى انگور بصورت «او» و «اؤ» هم نوشته مي شود. اگر ضرب المثلی را که جستجو می کنید تحت يكی از این حروف قابل تعویض نيافتيد، با املا هاى ديگر هم آزمايش كنيد. «ی» و «همزه» هم در بسیاری کلمات ترکی مانند «گئجه» و «گیجه» بمعنای «شب» و یا «ائله» و «ایله» بمعنای «چنان، آنچنان» قابل تعویض هستند. بنابراین اگر کلمه ای را زیر همزه نیافتید (مانند «ائله») زیر «ی» (مانند «ایله») جستجو کنید.

5. ما قصدا املای بعضی واژه ها را در تیتر و بدنه ضرب المثل به دو نوع مختلف نوشتیم. منظور ازاین کار اولا انعکاس هردوگونه تلفظ رایج و یا نشان دادن فرق لهجه ها و گونه های کتبی و شفاهی و ثانیا دادن امکان به جستجوی آنلاین هر دو گزینه است. در مواردی که ممکن است در تشخیص تلفظ اشکالی پیش آید، آن را با املای لاتین ترکیه نیز نوشته ایم.

در مورد معیارهای انتخاب از بین امثال و حکم مردم در ضمن میتوانید این نوشته را هم بخوانید:

خوب و بد «فرهنگ مردمی»

بعضی از علاقمندان پرسیده اند که کتاب معروف امثال و حکم ترکی تالیف مرحوم علی اصغر مجتهدی را چگونه میتوانند دسترس کنند. یکی از دوستان در یافتن جواب به این سوال کمک کرد. شاید در این لینک بتوان کتاب را مطالعه کرد و یا نسخه ای از آن را دسترس نمود:

تركي ديلننده مثللر: امثال و حكم آذربايجاني